Spis treści numeru 56-57
(wiosna-lato 2008)
Na okładce: Cmentarz w Bruśnie Nowym. fot. Maria Kaniewska.
Wiersze Zuzanny Ginczanki
Bohdan Pociej – Wędrówka
W swoim namiętnym pragnieniu wyrażenia wszystkiego – człowieka, świata, kosmosu, Boga, uczuć ludzkich i myśli – muzyka romantyczna pragnie również wyrażać stan wędrowania i bycia wędrowcem; wędrówka należy do jej toposów głównych. To pragnienie muzyki odczytujemy z niej samej: z jej charakteru, przebiegu, kształtowania, ruchu, rytmu, z melodii i barwy brzmienia, jak też ze związków muzyki ze słowem – w śpiewie.
Zbigniew Baran – W poszukiwaniu harmonii kultury
W ruchu asymilacyjnym wyróżnia się dwa podstawowe kierunki: skrajny
i umiarkowany. Odcięcie się od wspólnoty żydowskiej, chęć pełnej
asymilacji oznacza zazwyczaj zmianę religii, przyjęcie chrztu. Według
znanej maksymy Heinricha Heinego: „świadectwo chrztu jest biletem
wstępu do społeczeństwa europejskiego”. Co obrazowo określają słowa:
„Człowiek na ulicy, Żyd w domu”. Dla zrozumienia procesów
asymilacyjnych ważne są badania losów jednostkowych. To, co w teorii
wydaje się oczywiste, w życiu się komplikuje, mieszają się porządki, nie
ma jednoznacznych odpowiedzi.
Dlaczego zdecydowałem się porównać Juliana (Jehudę) Klaczkę
(1825-1906) z Rudolfem Marią Holzapflem (1874-1930). Życie
tych twórców jest przykładem pozytywnej asymilacji w kulturze polskiej
i europejskiej. Obaj przekroczyli próg środowisk, w których działali,
i weszli w krąg kultury uniwersalnej.
Bogdan Wojdowski – fragmenty dzienników
Listy Andrzeja Kramsztyka do Jarosława Iwaszkiewicza
Rozmowa z Jerzym Toeplitzem
Renata Piątkowska – Wychowywać ku pięknu
Inicjatorzy i założyciele Towarzystwa podążali drogą wytyczoną na przełomie wieków przez znakomitego pisarza Icchaka Lejbusza Pereca, dla którego sztuka żydowska, obok literatury i teatru, była ważnym elementem kształtującym nowoczesną żydowską tożsamość – świecką, otwartą na świat, ale nie zapominającą o tradycji religijnej.
Joanna Wiszniewicz – Żeby też miała tę chwilę wahania
W tym ideale nie było miejsca na identyfikację z żydowskim sztetlem – z Żydami religijnymi, tradycyjnymi, zamkniętymi kulturowo w swym żydowskim świecie. Nie było też miejsca na utożsamienie się z międzynarodowym żydostwem. Było natomiast miejsce na polski patriotyzm.
Darek Milewski – Przystanek Roslyn
Roslyn to nie tylko magia architektury (drewniane fasady budynków sprzed dziesiątków lat, trochę jak z westernu), ani też legenda dawnego miasteczka górniczego. To także siedziba aż dwudziestu pięciu cmentarzy służących tysiącu mieszkańcom. Okazuje się, że w Roslyn ludzie lubili (i nadal lubią) grzebać się w etnicznych, religijnych, lożowych sąsiedztwach. Może źródeł tego przedziwnego na uwarunkowania amerykańskie zwyczaju należy szukać w historii górniczej Roslyn sięgającej XIX wieku i zbieraninie emigrantów z całego świata...
Łada Jurasz-Dudzik – O pewnym grobie w Czerniowcach
Po obcych miastach zazwyczaj chodzi się czyimiś śladami. W Czerniowcach myślałam o Ninon, z domu Ausländer, primo voto Dolbin, najstarszej z trzech córek czerniowieckiego adwokata Jakoba Ausländera, a późniejszej trzeciej żonie Hermanna Hessego. Być może to właśnie za którąś z mijanych bram znajdował się tajemniczy ogród jej dzieciństwa i młodości.
Maria Kaniewska – Cmentarze – pamięć i historia
Jeden z najpiękniejszych cmentarzy w Europie, w Bruśnie Starym, niewątpliwie zajmuje miejsce szczególne. (...) To tu zachowało się ponad 350 nagrobków wykonanych przez artystów najwyższej klasy, jak rzeźbiarze z rodzinnych klanów Pidhoreckich, Kuźniewiczów, Chmielów, Lubyckich, Zaborniaków. Najsłynniejszy, Grzegorz Kuźniewicz, (...), który rozsławił swój talent nawet za oceanem (jest autorem jednej z monumentalnych rzeźb głów prezydentów w Dakocie Południowej w USA), tutaj miał mniej szczęścia. Z ozdobionej jego polichromią cerkwi w Bruśnie Starym, rodzinnej wsi rzeźbiarza, zachowały się tylko resztki fundamentów. Pozostała jednak piękna polichromia w cerkwi w Cieszanowie i pomnik na cmentarzu w Horyńcu, poświęcony pamięci żołnierzy polskich poległych w 1918 roku w walkach z Ukraińcami.
Piotr Łopuszański – Gustaw Holoubek, czyli filozof bycia
Holoubka widownia słuchała. August Grodzicki po premierze napisał: „Nigdy chyba jeszcze w teatrze Improwizacja nie zabrzmiała z taką jasnością, precyzją myślową, z taką siłą intelektu i z takim skupionym natężeniem uczucia. Kreacja Holoubka to jedno z największych osiągnięć teatru polskiego”.
Bogdan Szmygin – Dziedzictwo dla przyszłości
W grudniu zeszłego roku odbyło się w Podkowie seminarium pod tytułem „Rewitalizacja dla turystyki i lepszej jakości życia. Problemy małych miast historycznych”. Wzięli w nim udział architekci, urbaniści, konserwatorzy zabytków, przedstawiciele organizacji pozarządowych i samorządów z różnych miast.
Karol Klata, Wojciech Roman – Konserwacja malowidła św. Krzysztofa
(...) zdecydowano się na wykonanie retuszu z elementami rekonstrukcji. Podstawą wszystkich podejmowanych decyzji były zachowane warstwy oryginalne, czarno– biała przedwojenna fotografia malowidła oraz kolorowe fotografie zrobione w trakcie poprzednich prac konserwatorskich (przed lub w trakcie wykonywania retuszu). Na tej podstawie wykonano korektę przekłamań powstałych w wyniku ostatniej konserwacji, spowodowanych najprawdopodobniej brakiem szczegółowych materiałów źródłowych.
Janusz Radziejowski – Nieznana Podkowa Leśna
Chyba każdy nieco starszy mieszkaniec Podkowy Leśnej pamięta, że we wschodniej części Lasu Młochowskiego stacjonowało wojsko. Wtajemniczeni opowiadali nawet, że w lesie znajdują się wyrzutnie rakiet. Niektórzy, jeszcze w latach osiemdziesiątych mieli okazję przekonać się, że duży obszar lasu stanowi strefę zamkniętą, ogrodzoną drutami kolczastymi, do której wstęp cywilom był zabroniony.
Trzy czwarte stulecia – Rozmowa z Bohdanem Skaradzińskim (2)
Trzy rzeczy trzeba powiedzieć wyraźnie i dobitnie o okresie powojennym, bo się o nich nie mówi, a zwłaszcza nie pisze. Kraj miał kilka milionów przepędzanych z kąta w kąt ludzi. Potracili oni rodziny, majątki, mieszkania, wszystko. Stawali się z Poleszuków Ślązakami... To były wydarzenia o nieobliczalnych konsekwencjach. Ja przeszedłem przez ten okres wcześniej, historia wygnała mnie z kresów białoruskich do Warszawy, a jeszcze wcześniej z bagien łomżyńskich.
Stanisław Werner – Mój rodzinny dom
Grażyna Zabłocka – Nietypowa lekcja o Sienkiewiczu
Joanna Trzeciak-Walc – Opuszczone miejsca
O Antonim Hedzie „Szarym” pisze Małgorzata Wittels
Podkowiański Słownik Biograficzny – Andrzej Lipiński
Ksiądz kanonik Leon Kantorski, wychowawca kilku pokoleń podkowian, kapłan-legenda czasu „Solidarności”, 13 kwietnia 2008 roku obchodził 60-lecie święceń kapłańskich i 90. rocznicę urodzin.
Promocja Czytelnictwa
Rozwój Czasopism Kulturalnych
Zrealizowano ze środków finansowych Biblioteki Narodowej
i gminy Podkowa Leśna
Sympatyków i Przyjaciół prosimy o wsparcie pisma.
Podajemy numer konta:
Towarzystwo Przyjaciół Miasta–Ogrodu Podkowa Leśna
PKO SA 29 1240 6380 1111 0000 5114 5534
(wpłata na rzecz Magazynu)
Strona główna