„Mozart i Chopin” – pod takim hasłem odbywał się na przełomie
września i października w Muzeum Iwaszkiewiczów {VII
Festiwal „Muzyczne Konfrontacje”. Obecność muzyki geniusza
epoki klasycyzmu została zatem w Roku Mozartowskim
zaakcentowana także w Stawisku. W iwaszkiewiczowskim salonie
brzmiał jednak nie tylko Mozart. Naturalna i oczywista wydała się przy
tej okazji konfrontacja wybranych utworów Mistrza z Salzburga
z twórczością Chopina – geniusza epoki romantyzmu. Hans von
Bülow nazwał Chopina „klasykiem swojej epoki”, a Stefan
Kisielewski – w sto lat później – „Mozartem romantyzmu”.
Próbowaliśmy zatem wielokrotnie zachęcać słuchaczy, gości stawiskich
koncertów, do podejmowania prób wyobrażenia sobie ponadczasowego
spotkania obu muzycznych geniuszy (jako „czystych duchów, istot
poza czasem i przestrzenią”, jak napisał w artykule do przewodnika
festiwalowego Bohdan Pociej). Czyż można bowiem wykluczyć, że
podczas takiego spotkania Mozart zastałby określony jako „Chopin
klasycyzmu”?
Chopinowskie fascynacje Mozartem datują się od najmłodszych lat
życia, czyli od czasów nauki gry fortepianowej i kompozycji
u ukochanego profesora Wojciecha Żywnego (rówieśnika Mozarta
i znawcy jego twórczości). Muzyczne umiejętności Fryderyka Chopina
jako cudownego dziecka nieustająco konfrontowano z talentami
Mozarta. Józef Cichocki – jeden z najbardziej znanych ówczesnych
krytyków muzycznych – pisał: „P. Chopin, obdarzony wyższym
geniuszem, porównany być może tylko z Mozartem: takaż śmiałość,
takaż obfitość nowych i oryginalnych myśli, tyleż rozmaitości w stylu
każdej sztuki, a nawet każdego oddziału, tyleż urozmaicenia
w cieniowaniu i w harmonii”. Chopin z upodobaniem wykonywał utwory
Mozarta, bywał na niemalże wszystkich wystawieniach jego oper
(z Don Giovannim na czele), prawdziwych wzruszeń doznawał słuchając
Requiem; w ostatniej swojej woli wyraził pragnienie, aby to
wielkie dzieło Mozartowskie zabrzmiało na jego pogrzebie. Do rangi
symbolu urasta fakt, że prawdziwy rozgłos i kompozytorską
sławę przyniosło Chopinowi wykonanie Wariacji B-dur na
temat „La ci darem la mano” z opery „Don Giovanni” Mozarta,
po którym ukazała się znana recenzja Roberta Schumanna, zawierająca
słynne zdanie: „Czapki zdjąć, panowie, geniusz nadchodzi”.
Program festiwalu
skonstruowany został tak, aby znalazły się w nim utwory, wskazujące
na różne aspekty związków twórczości Chopina z muzyką Mozarta.
Słuchaliśmy zarówno muzyki wokalnej (arii z oper Mozarta i pieśni
obu kompozytorów, z najbardziej znanymi Das Veilchen
i Życzenie), jak i instrumentalnej – solowej i kameralnej
(divertimenta mistrza z Salzburga, tria Mozarta i Chopina, a także
kompozycje rzadko wykonywane, na cztery ręce, czyli Mozartowskie
sonaty D-dur i F-dur oraz Chopinowskie Wariacje D-dur).
Nie zabrakło także najbardziej „romantycznej” kompozycji
Mozarta, czyli Kwintetu smyczkowego g-moll KV 516
i oczywiście owych Chopinowskich Wariacji na temat „La ci
darem la mano”.
Podczas koncertów festiwalowych wystąpili artyści o uznaniu
międzynarodowym, m.in.: Urszula Kryger, Konstanty Andrzej Kulka,
Artur Stefanowicz, Tomasz Strahl, Katarzyna Jankowska-Borzykowska, Zbigniew Raubo, a także młodzi wybitnie
utalentowani wykonawcy, laureaci międzynarodowych konkursów
muzycznych – Ryszard Groblewski i Agnieszka Kozło oraz zespoły:
Concerto Avenna pod dyrekcją Andrzeja Mysińskiego i Kwartet
Camerata. Całości dopełnił – zgodnie z siedmioletnią tradycją
Muzycznych Konfrontacji – koncert jazzowy, a w nim improwizacje
na tematy chopinowskie Tria Andrzeja Jagodzińskiego.
Niewątpliwym wydarzeniem festiwalu było otwarcie wystawy prac
Józefa Gielniaka (1932-1972): wielkiego mistrza grafiki linorytu,
człowieka i artysty ciężko doświadczonego przez los, tworzącego swe
niezwykłe, unikalne dzieła w zamkniętym świecie sanatorium
w Bukowcu (opracowanie wystawy: Marytka Bodakiewicz-Kosińska).
Wielka to radość dla organizatora, że Stawisko stało się po raz kolejny
nie tylko miejscem kultu wielkiej sztuki, ale także miejscem
skupiającym ludzi, dla których obecność tutaj stanowi ważny element ich życia.
Alicja Matracka-Kościelny
Festiwal odbył się dzięki dotacjom udzielonym Stowarzyszeniu Ogród Sztuk i Nauk przez: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Program Operacyjny Wspieranie Wydarzeń Artystycznych w Polsce, Miasto Podkowa Leśna, Starostwo Powiatu Grodziskiego, Fundusz Popierania Twórczości Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. Patronat honorowy nad przedsięwzięciem sprawowali: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Burmistrz Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna, patronat medialny – Polskie Radio S.A., Program 2 oraz Polskie Centrum Informacji Muzycznej.