Europejskie Dni Dziedzictwa – Festiwal „Otwarte Ogrody”

Małe Ojczyzny Michała Anioła

Mała Ojczyzna to jest sprawa wielka, bo w końcu ta „duża” składa sie z małych. Niektórzy definiują ją jako coś, co nosimy w swoich sercach. Nie jest to abstrakt symboliczny lecz konkret, te same zachowania, wspólny kościół, droga, coś, co obserwuję Ja i Ty. Mała Ojczyzna to wspólne przeżywanie, ale i wspólne tworzenie otoczenia, krajobrazu, architektury, porządku i mądrości pokoleń.

Prof. Michał Anioł Bogusławski

Małe ojczyzny to pojęcie, które od niedawna bardzo często pojawia się nie tylko w literaturze, ale i w języku potocznym. W literaturze motyw małych ojczyzn rozumiany bywa jako miejsce dzieciństwa, zakorzenienia, bliska, prywatna ojczyzna, pamięć najpierwsza. Nie jest to tylko pojęcie geograficzne. Bardziej wiąże się z wartościami i określoną moralnością. W związku z budowaniem Europy regionów często podkreśla się przywiązanie nie tyle do państwa, co do węższej społeczności lokalnej. Na progu trzeciego tysiąclecia, w obliczu globalizacji coraz częściej powracamy do swojego „małego świata”- lokalnej, małej ojczyzny. Stanowi ona zawsze punkt odniesienia w życiu każdego człowieka. Szukając źródeł i korzeni, określamy własną tożsamość.

W latach 1993-2000 Fundacja Kultury zorganizowała konkurs „Małe Ojczyzny – tradycja dla przyszłości”. Wiele prac konkursowych stało się podstawą scenariuszy filmów dokumentalnych realizowanych przez TVP2. Równolegle od 1997 r. powstawał cykl programów publicystyczno- reporterskich „Nasze Miejsce”. Obydwa programy wspierały ideę budowania społeczeństwa obywatelskiego w trudnym okresie transformacji, były próbą nowego, twórczego spojrzenia na lokalne ruchy społeczne i kulturalne, na kształtowanie lepszej rzeczywistości.

W ramach Otwartego Ogrodu Filmowego „Od Małej Ojczyzny do Europy Ojczyzn” , w dniu 14 września 2008 r. mieliśmy okazję uczestniczyć w Podkowie Leśnej spotkaniu z twórczością Krystyny i Michała Bogusławskich – filmowych twórców związanych poprzez miejsce zamieszkania z Podkową Leśną, a poprzez pracę zawodową z Telewizją Polską od samych jej początków. Zaprezentowano wybrane filmy należące do obu nurtów twórczości małżeństwa; widowiska poetyckie i filmy dokumentalne – z cyklu „Małe Ojczyzny”.

Na widowni zasiedli mieszkańcy Podkowy Leśnej i zaproszeni goście, bohaterowie filmów, ich realizatorzy, naukowcy , artyści, ludzie ze świata mediów, animatorzy kultury, politycy i samorządowcy. Wszystkich zgromadzonych połączył szacunek i przyjaźń dla Krystyny i Michała Bogusławskich.

„Mam powiedzieć coś o bracie-bliźniaku, jak mnie z (miłą mi) lubością nazywa i prezentuje Michał? No chyba nie to, co mogą powiedzieć kompetentnie tylko poważni fachowi znawcy Jego twórczości; tej jestem zaledwie cząstkowym odbiorcą. Raczej coś ludzko-rodzinnego.
Więc powiem najkrócej: Michał jest kimś, komu przede wszystkim wielu ważnych rzeczy zazdroszczę.
Zazdroszczę Mu daru i umiejętności zaraźliwego promieniowania życzliwością wobec właściwie wszystkich. Szerokiego, wspaniałego uśmiechu i gestu. Za którymi idą czyny pomocy. Zupełniej, by posłużyć się słowami Tadeusza Kotarbińskiego, spolegliwości, której osobiście zawdzięczam bardzo a bardzo niemało. Prostoty, kompletnej bezpretensjonalności. Jasności i ostrości widzenia spraw i ogólniejszych, społecznych i bardziej partykularnych. Osobliwej wrażliwości połączonej z rzadkim zmysłem kompozycji; to tu biją źródła Jego artyzmu.
Michał jest drugim wcieleniem naszego niezapomnianego starszego brata, Stefulka, który zginął w sierpniu 1944 roku jako żołnierz Powstania Warszawskiego.”

Andrzej Bogusławski

„Skromny i wrażliwy. Sprawiedliwy i odważny. Uczynny i kochający. Jedyny taki człowiek, którego znam. Najlepszy brat na świecie.”

Krystyna Starczewska

„Spotkałem Michała na swojej drodze bardzo wcześnie, jeszcze w 1994 roku. Byłem wówczas studentem dziennikarstwa. Prowadził wtedy zajęcia z dziennikarstwa telewizyjnego i dostałem od Niego propozycje pracy jako asystent reżysera przy tworzeniu dokumentu na Ukrainie. W sumie asystowałem przy powstaniu czterech Jego filmów.

Z pomocą Michała zrealizowałem swój pierwszy film dokumentalny z cyklu „Małe Ojczyzny” zatytułowany „Przerośl”. Mój kolejny film zdobył I nagrodę na Festiwalu TVP w 1998r. Wciąż cenię sobie Jego uwagi i pytam o opinie, gdy pracuję nad własnym obrazem. Jestem Wiernym Uczniem.

Michałowi i Krystynie Bogusławskim zawdzięczam szalenie dużo. Michał jest świetnym pedagogiem, nie jest zazdrosny o swoją ogromną wiedzę oraz umiejętności i dzieli się nimi bez ograniczeń. Lubi pracę i rozmowę z młodymi ludźmi – uczniami, znajduje z nimi wspólny język, wspólną płaszczyznę porozumienia. Podobnie było z Krystyną.

To, czego się od Nich nauczyłem, to warsztat najwyższej próby, przejąłem także Ich ideały – szczególną postawę bezwzględnej uczciwości wobec ludzi i własnego rzemiosła.

Miałem zostać dziennikarzem. Od dnia, w którym się spotkaliśmy, wiele się zmieniło. W 2004 roku skończyłem Szkołę Filmową w Łodzi, moją drogą okazała się reżyseria. To Michał zaszczepił we mnie ziarno filmowca.”

Krzysztof Rzączyński

„Michał Bogusławski. Profesor. Nasz ukochany Pan Profesor. Po latach dla niektórych po prostu Michał. Kiedyś było ważne, czyim jest się uczniem. Rozpoznawaliśmy się w tłumie bezimiennych twarzy telewizyjnych gabinetów. Po stylu pracy. Czasem ktoś zapytał: jesteś od Michała? Wiedzieliśmy, co ważne, a czego nam robić nie wolno. Uczył podstaw nie tylko gramatyki – odmieniał etykę przez wszystkie przypadki. Nie rozdeptywaliśmy ani bohaterów, ni siebie nawzajem. To nic, że wielu dzisiaj jest po prostu bez pracy. Przecież Michał wbijał nam do głowy. że „montaż to sztuka rezygnacji”. Panie Profesorze – my nie rezygnujemy!”

Irena Groblewska-Andrzejewska

Spotkanie poświecone pamięci o wspólnym dorobku Krystyny i Michała Bogusławskich zostało zorganizowane przez stowarzyszenie Związek Podkowian przy współpracy z Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich w Podkowie Leśnej w ramach Festiwalu Otwarte Ogrody.

Anna Łukasiewicz

Prof. Michał Anioł Bogusławski

Urodzony 1 grudnia 1931 roku. Absolwent Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Pracował w TVP od 1953 do 2000 roku (reżyser, dziennikarz, kierownik Działu Realizacji TVP, zastępca głównego reżysera TVP, zastępca naczelnego redaktora Publicystyki Kulturalnej, zastępca naczelnego redaktora Teatru Telewizji, Dyrektor Ośrodka Szkolenia i Doskonalenia Kadr TVP i redaktor naczelny Studia im. Andrzeja Munka).

Autor kilkudziesięciu telewizyjnych programów artystycznych, filmów dokumentalnych i kilkuset programów publicystycznych. Laureat kilkunastu nagród, m.in. na międzynarodowym festiwalu w Monte Carlo za film muzyczny „Psalmus”, nagroda „Wielki aplauz” za całokształt twórczości w dziedzinie filmu dokumentalnego, nagroda Rady Programowej TVP dla programu najlepiej realizującego misję telewizji publicznej za cykl filmów dokumentalnych „Małe ojczyzny” i dla tego cyklu nagroda Ministra Kultury.

Animator kultury, pedagog. Współzałożyciel kilku szkół filmowych. Od 1965 roku wykładowca sztuki telewizyjnej w Studium Dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1974-1978 wykładowca w Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Od 1978 do 1989 roku kierownik Zakładu Reżyserii Filmowej na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego. W 1990 i 2000 roku wykładowca w Instytucie Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie w Wyższej Szkole Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza. Od 2003 do 2005 roku rektor Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza.

W ramach sieci CAL /Centra Aktywności Lokalnej/ członek Rady Naukowo – Doradczej Szkoły Animatorów Społecznych.

W Radzie Etyki Mediów zajmującej się opiniowaniem zachowań dziennikarzy oraz innych spraw istotnych dla mediów i ludzi związanych zawodowo z mediami, od 2001 r., przez dwie kadencje pełnił funkcję wiceprzewodniczącego.

W kwietniu br. podczas Międzynarodowego Festiwalu Cywilizacji i Twórczości Audio – Wizualnej w Łodzi prof. Michał Bogusławski otrzymał Honorową Nagrodę im. Krzysztofa Kolumba. Jest ona przyznawana za ocalenie i zachowanie na nośnikach audiowizualnych obrazów i dźwięków świata, który już dzisiaj nie istnieje, za ciekawość odkrywcy i wytrwałość w poszukiwaniu tematów, docieraniu do najdalszych zakątków naszej planety oraz za wzór, jaki swoim życiem i twórczością stworzył dla następnych pokoleń twórców i podróżników. Nagroda została wręczona w Podkowie Leśnej podczas Otwartego Ogrodu Filmowego Europejskich Dni Dziedzictwa „Od Małej Ojczyzny do Europy Ojczyzn” 14 września 2008 r.

<– Spis treści numeru