PODKOWIAŃSKI MAGAZYN KULTURALNY, nr 47

Bruno Zborowski


Urodził się 15 lipca 1888 roku w Warszawie jako syn Aleksandra i Wandy z Michałowskich.
Brał udział w strajku szkolnym 1905 roku. Był absolwentem Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej.

Walczył w wojnie polsko–radzieckiej 1920 roku. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (jako starszy asystent prof. Oskara Sosnowskiego). Był wykładowcą także w Akademii Sztuk Pięknych, w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie oraz na kursach dla nauczycieli. Wcześnie doceniony jako utalentowany architekt, został wyróżniony przez „Zachętę” – obok Romualda Gutta, Rudolfa Świerczewskiego, Tadeusza Tołwińskiego, Kazimierza Tołłoczki – stypendium im. Władysława Frąckiewicza. W 1917 roku otrzymał I nagrodę za projekt kapliczki na polu bitwy pod Ostrołęką.

Zasłynął jako projektant zarówno architektury świeckiej, jak i sakralnej. W dwudziestoleciu międzywojennym był współautorem Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM) na Żoliborzu, zaliczonej do najwybitniejszych osiągnięć ówczesnej funkcjonalnej architektury mieszkaniowej. Założeniem programowym spółdzielni była dostępność mieszkań w trudnych warunkach polityczno-ekonomicznych. Tanie, zdrowe budynki mieszkalne miały być uzupełnione placówkami usługowymi, urządzeniami ogólnymi. Łukasz Heyman w książce Nowy Żoliborz 1918–1939 (Ossolineum, 1976) źródeł inspiracji dopatrywał się w rodzimym klasycyzmie czy baroku. Pisał: Architektura I kolonii WSM tkwi w nurcie, z którego wywodzi się „dworek polski. Przechodząc ul. Słowackiego czy Krasińskiego od razu zauważa się, że odbywała się tu zorganizowana, planowa działalność budowlana (...). Układ przestrzenny obu zespołów oparty został na zasadzie symetrii (...).

W koloniach opracowanych przez Zborowskiego działały także placówki, jak: szkoła, przedszkole, biblioteka, doskonale wyposażona czytelnia, liczne kluby, poradnia lekarska dla dzieci, prowadzona przez Szklane Domy (Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Lokatorów WSM). Program społeczno-architektoniczny spółdzielni był więc realizowany i miał w tym swój udział Zborowski.

Poza żoliborskim osiedlem do znanych przedwojennych prac tego architekta należą budowle sakralne, takie jak: kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Jezusowego w Imielnicy k. Płocka (lata 1922–1935), kościół parafialny p.w. św. Jana Bosco w Sokołowie Podlaskim (lata 1936–1939).

Na początku lat 30. przewodniczący Rady Budowy Kościoła w Podkowie Leśnej, Tadeusz Baniewicz, zaproponował zamówienie projektu podkowiańskiej świątyni u zdolnego architekta, czyli Bruna Zborowskiego. Autor opracował wówczas oryginalną koncepcję kościoła-ogrodu, realizowaną przez proboszczów kościoła p.w. św. Krzysztofa – ks. Bronisława Kolasińskiego i ks. Franciszka Barańskiego. Dzieło architekta zostało wpisane do rejestru zabytków. Dzięki Zborowskiemu w latach 1935–1938 przywrócono XVII-wieczne, barokowe formy budynkowi Arsenału przy ul. Długiej w Warszawie.

W czasie okupacji – wykładał w Tajnej Szkole Architektury, był żołnierzem Armii Krajowej. Po wojnie zaprojektowana przez Zborowskiego niewielka kaplica w willowym osiedlu w Komorowie k. Warszawy została ufundowana i wzniesiona przez mieszkańców jako wotum dziękczynne (PMK nr 1/28, 2000).

Budowę kościoła ukończono w roku 1958, w zmienionym kształcie. Architekt związany był z powołaną w 1945 roku Naczelną Radą Odbudowy Warszawy, w Biurze Odbudowy Stolicy pełnił funkcje inspektora. Zajmował się rekonstrukcją wielu obiektów także poza stolicą. Autorzy Atlasu architektury Warszawy (Arkady, Warszawa 1977) podają, że pod kierunkiem Bruna Zborowskiego w latach 1945–53 odbudowano kościół św. Krzyża (Zgromadzenia Księży Misjonarzy) przy Krakowskim Przedmieściu oraz barokowy, XVII-wieczny zespół klasztorny oo. Dominikanów przy ul. Freta, który wraz z kościołem św. Jacka podczas Powstania Warszawskiego uległ całkowitemu zniszczeniu.

Poza Warszawą architekt dbał o odbudowę m.in. klasztoru opactwa Kanoników Regularnych w Czerwińsku (prace przeprowadzone w latach 1959– 1961), a w Ilowie (ziemia Płocka) – kościoła parafialnego p.w. Znalezienia Krzyża (prace w 1948 roku).

Pod kierunkiem Zborowskiego odbywała się powojenna rekonstrukcja zabytkowych świeckich budowli warszawskich, takich jak: Pałac Błękitny (z zespołu pałacowego Zamoyskich) przy ul. Senatorskiej 35/37, klasycystyczny, spalony w 1944 roku, przez wiele lat po wojnie mieściły się tam biura Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego; Pałac Przebendowskich, Radziwiłłów, Zawiszów: Aleja Solidarności, dziś – budynek Muzeum Niepodległości (d. Lenina), od początku XX wieku własność Radziwiłłów, zniszczony w 1944 roku, odbudowany w latach 1948–1949 w stylu późnego baroku; przy ul. Szeroki Dunaj „Brama Rzeźnicza” z furtą przy murze, odbudowana w latach 1962–1964, obecnie siedziba Cechu Rzemiosł Różnych.

W latach powojennych Bruno Zborowski był wykładowcą Politechniki Warszawskiej. Pracował w Wydziale Zabytków Nieruchomych Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Zmarł 27 VIII 1983 roku. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Artystyczne dokonania tego wybitnego architekta zasługują na dokładne opracowanie.



Grażyna Zabłocka



Poza wymienionymi w tekście opracowaniami korzystałam także z:
H. Faryna-Paszkiewicz, Geometria wyobraźni, Słowo – Obraz – Terytoria, Gdańsk 2003,
Encyklopedia Warszawy, PWN, Warszawa 1984,
Rocznik Podkowiański nr 2/3, Parafialny Komitet Pomocy Bliźniemu 1989.



 <– Spis treści numeru