Michal Ajvaz (ur. 30 X 1949 r. w Pradze) – czeski
poeta, prozaik, krytyk i eseista. Ukończył studia (bohemistyka
i estetyka) na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola
(1974). Po studiach imał się rożnych zawodów: był
pracownikiem fizycznym w domu kultury, dozorcą, nocnym
stróżem, badał podziemne zasoby wodne. Od 1996 r. przez
kilka lat pracował jako redaktor czołowego czasopisma
społeczno–kulturalnego, tygodnika „Literární noviny”,
w którym często ogłaszał teksty krytycznoliterackie.
Publikował również w innych periodykach prace poświęcone
zarówno literaturze, jak i filozofii i estetyce. Zadebiutował
tomem wierszy Vrazda hotelu Intercontinental, 1989 (Morderstwo w hotelu Intercontinental).
Jego wiersze można by nazwać poezją prozaika, gdyż autor opiera
się w nich na anegdocie: w dobrze znanej rodakom autora
praskiej scenerii dzieją się rzeczy zgoła niezwykle. Również
w debiucie prozatorskim Ajvaza, tomie opowiadań Návrat starého
varana, 1991
(Powrót starego warana), dominuje nieskrępowana żadnymi pętami
wyobraźnia. Pierwszą powieścią Ajvaza jest Druhé mesto,
1993 (Inne miasto). Akcja książki rozpoczyna się
w praskim antykwariacie, gdzie narrator znajduje książkę,
drukowaną literami nieznanego alfabetu. Powieść Ajvaza
(podobnie zresztą jak wcześniejsze opowiadania)
niewątpliwie wykazuje wiele z cech przypisywanych dziełom
postmodernistycznym (np. świat widziany jako amalgamat
niezhierarchizowanych znaczeń i wartości, łączenie bardzo
różnych pierwiastków stylistycznych i cech gatunkowych,
skłonność do mistyfikacji, intertekstualność). Czytelnika
ujmuje przede wszystkim znakomicie wykreowany nastrój
i osadzenie w określonym miejscu, zderzenie egzotycznej
i tajemniczej wizji „innego miasta” z konkretem ulic
i placów współczesnej stolicy Czech. W dwu opowieściach
Ajvaza wchodzących w skład tomu Tyrkysový orel,
1997 (Turkusowy orzeł) podana zostaje w wątpliwość
realność naszego bytu i naszego świata czy przynajmniej
jego wyjątkowość w stosunku do innych możliwych
światów, na przykład świata snów.
Najnowsze publikacje pisarza to powieść Zlaty vek, 2002
(Złoty wiek) i książkowy esej Sny gramatik,
záře písmen. Set'aí s Jorgem Luisem Borgesem, 2003
(Sny gramatyk, światło liter.
Spotkania z Jorge Luisem Borgesem).
W Złotym wieku mamy do czynienia z portretem innej
cywilizacji. Wzorując się na opisach etnografów
i podróżników, badających egzotyczne społeczności i lądy,
Ajvaz przedstawia fikcyjny lud zamieszkały na fikcyjnej
wyspie.
Polskie przekłady poezji i prozy Ajvaza drukowały m. in.
„Kresy”, „Kwartalnik Artystyczny”, „Przegląd Artystyczno–Literacki”
i „Zeszyty Literackie”.
Wkrótce wydawnictwo Pogranicze ogłosi
w jednym tomie tłumaczenie trzech pierwszych książek pisarza.
L. E.